Her yangında duyduğumuz, itfaiye ekiplerince sık sık dile getirilen cümle öbeği “Elektrik Kontağı”. Nedir bu “Elektrik Kontağı”?
En basit tarifiyle, elektrik sisteminin yeterli teknik koşulları sağlamaması nedeniyle zaman içerisinde deformasyona uğraması sonucu aşırı ısınma ve ark sebebiyle etrafındaki yanıcı malzemeleri tutuşturmasıdır.
Hepimizin malumu üzerine eskiden evlerimizde 2 ya da 3 tane yuvarlak “buşonlu” diye tabir ettiğimiz sigortalardan vardı ve bu bütün evimize yetip artıyordu. Odaya gelen elektrik hattından (linyeden) hem aydınlatma hem priz beslenip tüm işimiz görülüyordu. Gelişen teknoloji ile birlikte elektrikle çalışan cihaz sayısı hızla arttı. Fırın, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, küçük ev aletleri, klima derken en son kömür sobalarının yerini de elektrikli sobalar aldı. Ama gelin görün ki tesisatımız halen daha 3-5 aydınlatma ve prizi destekleyecek boyutta kalakaldı.
Aslında tesisat bu gibi durumlarda hepimize zaman zaman uyarı vermektedir. Örneğin sigorta sık sık atmaya başlamaktadır. Bizim çokbilmiş(!), özelliklede çekirdekten yetişmiş elektrik ustalarımız(!) “sıkıntı yok sigortayı büyütürüz bir şey olmaz” ifadeleri ile atan sigortanın yerine bir büyüğünü takıp, akıllarınca sorunu çözmüşlerdir. Ancak sorun çözülmemiş daha da büyümüştür. Çünkü sigorta kablonun yanmaması ve ark oluşturmaması için kullanılmaktadır. Bu değişim işlemi sonucu kablo hızla ısınmaya ve deformasyon geçirmeye başlamaktadır. Zamanla deforme olan kablo, duvarın içindeki yan yana gittiği diğer kablolara da zarar vermeye ve içten içe yakmaya başlamaktadır. Buda ne yazık ki yangına sebebiyet vermektedir.
Bir diğer hususta zaman içerisinde bilinçli kullanıcılar tesisatlarını yeniletmiş, piyasada “kaçak akım rölesi” olarak tabir edilen, teknik tabirle “hata akımı algılama rölesi” olan cihazı panolarına taktırmışlardır. Bu cihazın temel görevi tesisattaki olası problemleri algılamak ve herhangi bir hata olması anında kendini kapatarak, sizlerin can ve mal güvenliğini korumaktır. Özellikle eski tesisatın ve makinelerin olduğu yerlerde cihaz takılır takılmaz sık sık atmakta ve tabiri caiz ise kullanıcıları illallah ettirmektedir. Özellikle kullanıcılardan en çok şu cümleyi duymaktayız. “Siz bu cihazı takana kadar benim çamaşır makinem çalışıyordu. Şimdi çalıştırdım mı bir müddet sonra atıyor. Lütfen sökün bunu”. Sizlerden özellikle rica ediyorum. Lütfen söktürmeyin. Çünkü bu durum gösteriyor ki çamaşır makinesinin bir yerinde kaçak var ve her an sizi çarpmak üzere bekliyor. Bu kaçak zaman zaman gövdeye dokunduğunuzda “gıdıklama” diye tabir ettiğimiz ufak çarpmalar olarak karşımıza çıkıyor. Zaman zaman ise daha büyük çarpmalar ve yangın olarak.
Sanayi tesislerinde ise durum daha da vahim. Röle tutmadığı için, iş sık sık kesintiye uğradığından ya da imalattaki malzeme bozulduğu için işletme sahipleri tarafından söktürülüyor. Sorun giderilmesi yerine söktürmek daha kolay ve daha az maliyetli geliyor. Tesislerin bakım ve onarımları yaptırılmıyor. Makinelere uygun kesitte kablolar çekilmiyor ve korumaları yetersiz bırakılıyor.
Dostlarım konu oldukça teknik ve uzun olduğundan, sizleri sıkmadan, kendi can ve mal güvenliğiniz için sizlerden aşağıdaki hususlara dikkat etmenizi özellikle rica ediyorum.
- Yok ise panonuza mutlaka Kaçak Akım Rölesini (Hata Akımı Algılama Rölesini) yetkili bir elektrikçiye taktırınız.
- Kaçak akım rölesi taktırılırken ana sigortanın sökülmemesine veya iptal edilmemesine özen gösteriniz. Her ikisinin de görevi farklıdır ve birbirlerinin görevini yapamazlar.
- Eğer röle var ise belirli zaman aralıklarında üzerinde bulunan “TEST” tuşuna basarak, cihazın işlevselliğini kontrol ediniz.
- Röle tutmuyorsa, yetkili bir elektrikçiye sorunun tespitini yaptırtıp, çözümünü sağlayınız.
- Topraklama hattınızın olduğundan ve yönetmeliklere uygun değer aralığında olduğunun tespitini yaptırtınız.
- Buat ve bağlantı noktalarında yanmaz klemenslerle bağlantı yapıldığından emin olunuz.
- Yönetmelik ve kendi can ve mal sağlığınız gereği, aşağıda belirttiğim cihazların her birinin müstakil yani tek bir hat (linye) ile beslendiğinden ve her birinin ayrı sigortasının olduğundan emin olunuz.
- Fırın
- Çamaşır Makinesi
- Bulaşık Makinesi
- Buzdolabı / Derin Dondurucu
- Klima
- Şofben
- Elektrikli Isıtıcı
- Bir sigortadan birden fazla hat (linye) beslenmemesine özen gösteriniz.
- Sigortaların ve kablo kesitlerinin uygun değerde seçili olup olmadığının kontrolünü yaptırtınız.
- Tesisatınızı yeniletecek iseniz “Halojen Free” (yandığında zehirli gaz çıkarmayan) türde malzemeleri tercih ediniz.
- Elektrik malzemelerinin temel hammaddesi bakırdır. Bakır Amerikan Doları ve LME (London Metal Exchange) borsasına çift taraflı bağlı olduğu için pahalı bir malzemedir. Daha uygun fiyatlı malzemelerin içlerine farklı alaşımlar (alüminyum, demir, hurda bakır) katılmaktadır. Bu maddeler iletkenliği azaltarak aşırı ısınmaya yol açmaktadır. Malzeme alımlarınızda fiyat kadar, güvenilir markaları almaya özen gösteriniz.
- Elektrik işlerinizi yetki belgeli ve bilgili kişilere yaptırtınız.